oryginalna42@pino.pl

 Kim byli Egipcjanie ?

Byli to ludzie, którzy żyli w Egipcie ponad 5 tyś lat temu. Założyli oni jedną z najstarszych cywilizacji. Starożytny Egipt był państwem tworzącym wielkie imperium handlowe. Wytwarzano tam wiele dzieł sztuki : malarstwo, rzeźbiarstwo, świątynie i piramidy. Historia Egiptu dzieliła się na trzy okresy:  Stare Państwo ( 2686 – 2181 p.n.e.), kiedy to budowali piramidy, Średnie Państwo (2133 – 1786 p.n.e.), Nowe Państwo (1567 – 1085 p.n.e. ). Wiedza o Egipcie pochodzi głównie z królewskich grobowców, których wnętrza były bogato zdobione malowidłami ściennymi, przedstawiającymi sceny z życia danej osoby oraz życia bogów. Większość Egipcjan stanowili wieśniacy żyjący w osadach w dolinie i delcie Nilu, gdyż było to jedyne miejsce, gdzie mogli uprawiać zborze. Roztapiający się śnieg w górach Etiopii spływał do Nilu, a ten zalewał pola w Egipcie. Pozostawiony przez rzekę muł sprawiał, że ziemia miękła i stawała się żyzną glebą. Dieta Egipcjan była urozmaicona warzywami i owocami. W lipcu, kiedy pola zalewała woda, prace były wstrzymane i część wieśniaków pracowała na rzecz państwa np. przy budowach piramid. Od połowy listopada wieśniacy ręcznie siali ziarno i przy użyciu zwierząt wgniatali je w ziemię. Plony zbierali w marcu i kwietniu. Przed dokonaniem zbioru przybywał poborca podatkowy, który szacował ilość ziarna – tzw. podatek dla króla. Po okresie zbiorów naprawiano kanały nawadniające i przygotowywano się do kolejnej powodzi.  Na południu Egipty mieszkało jednolite, silne społeczeństwo miejskie mające zamożną elitę manifestującą swoją pozycję luksusowym dobytkiem. Egiptem rządził król zwany Faraonem ( Wielki dom). Mieli go ustanowić bogowie i miał być potomkiem boga-słońce Re. Do ok. 3100 r. p.n. e. Egiptem rządziło dwóch królów. Jeden Dolnym Egiptem, drugi Górnym. Po ok. 3100r. p.n.e. państwo zostało zjednoczone. Król posiadał władzę absolutną. Spoczywał na nim obowiązek sprawowania sprawiedliwych rządów i utrzymywanie tzw. ma at:  porządku, harmonii i równowagi wszechświata. Podejmował decyzje w handlu i polityce zagranicznej, dowodził armia w bitwach, rozmawiał z bogami i wg. wierzeń miał wpływ na pogodę .Król mógł mieć wiele nałożnic ale tylko jedną żonę. Była to zwykle najstarsza córka ostatniej pary królewskiej – czyli poślubiał rodzoną lub przyrodnia siostrę. Do zarządzania codziennymi sprawami król wyznaczał urzędników. Najwyższymi byli dwaj wezyrowie. Jeden rządził Górnym a drugi Dolnym Egiptem Pod wezyrami byli zarządcy kontrolujący wsie oraz starsi, kontrolujący miasta. System podatkowy obejmował wszystkich. Rzemieślnicy oddawali część wyrobów, kupcy płacili cło wwozowe i wywozowe, myśliwi i rybacy oddawali część połowów, rodziny odrabiali na rzecz państwa. Podatek gruntowy płacono ziarnem a danina była podatkiem płaconym przez ludy podbite tj. np .Syria. W okresie Starego i Średniego Państwa armia egipska składała się ze straży przybocznej króla i niewielkiej armii zawodowych żołnierzy. W okresie Nowego Państwa istniała konieczność reorganizacji armii. Wprowadzono konie i rydwany, wcielano i szkolono ochotników. Armia podzielona była na dywizje a ta na 20 kampanii po 200 pieszych. Do walki używano toporów, maczug, mieczy i sztyletów, oraz łuku. W okresie najwyższego rozwoju imperium egipskie rozciągało się od Syrii po czwarta kataraktę Nilu. Egipcjanie czcili wielu bogów i bogiń mogących wysłuchać ich modlitwy i czynić cuda. Ceremonie religijne odgrywały ważną rolę w codziennym życiu. Dla Egipcjan świątynia była domem boga lub bogini na Ziemi. Znajdował się tam posąg bóstwa, przez który komunikowało się ono z ludźmi . Było to miejsce niedostępne, mogli tam przebywać tylko władcy, kapłani i kapłanki. Większość świątyń miała dla ludzi otwarty dziedziniec i tylko tu mogli wejść, dalej była podparta kolumnami sala hipostylowa oraz sanktuarium, gdzie znajdowało się święte miejsce tzw. kaplica, w której ustawiano posąg bóstwa. Każdego dnia o wschodzie słońca, w południe i o zachodzie kapłan i kapłanki składały ofiary dziękczynne za łaski. W święto jakiegoś bóstwa organizowano procesje od świątyni do miasta. Pierwsze ciągnięto zwierzęta ofiarne, za którymi w złotej skrzyni, był niesiony posąg bóstwa. Liczba bogów była imponująca. Największym, takim jak Amon, poświęcano miasta i wznoszono w nich świątynie. W całym kraju bogowie ci posiadali też kaplicę. Innych czczono lokalnie a niektórym Egipcjanie stawiali ołtarze w swoich domach. Większość bogów i bogiń przedstawiano jako siły natury, takie jak woda czy powietrze. Byli też utożsamiani z niektórymi zawodami tj. tkactwo czy uprawa roli lub identyfikowano ze zwierzętami. Do ważniejszych bóstw należeli: Horus bóg nieba, syn Ozyrysa i Izydy (sokół); Amon – król bogów w okresie Nowego Państwa ( baran, gęś); Bastet bogini-kotka posiadająca moc słońca; Anubis – bóg zmarłych, opiekun balsamistów (szakal),;  Re Bóg-Słońce; Toeris – bogini o ciele hipopotama, opiekunka kobiet i dzieci; Thot – bóg mądrości ( ibis, pawian); Bes – karzeł chroniący domostwa i dzieci; Hathor – bogini miłości i tańca (krowa); Sobek – bóg wody (krokodyl); Seth – bóg burzy pustynnej i kłopotów; Ozyrys – bóg odradzającej się przyrody, władca umarłych, twórca winorośli i ziarna; Ma at – bogini sprawiedliwości, prawdy, symbolizowała równowagę wszechświata (strusie pióro). Dużą rolę też w życiu Egipcjan stanowiły amulety do czynienia zaklęć i ochrony siebie przed chorobami, wypadkami i złem. Często były one w kształcie biżuterii lub mebli. Jeśli modlitwy wysłuchano lub wyleczony został chory, zazwyczaj składano w świątyni dar, dziękując bóstwu.  Takimi amuletami było np. Oko Wadżet chroniące przed złem Ankh – symbol życia, Skarabeusz Nieodłączną ceremonią rytuałów religijnych była mumifikacja, z czasem tak udoskonalona, że stała się sztuką. Balsamowanie ciał odbywało się wg. obowiązujących procedur. Każdy mieszkaniec kraju nad Nilem, jeśli tylko było go na to stać, chciał po śmierci zachować ciało, by w całości dostać się do Królestwa zachodu. Gdy człowiek umierał, najpierw kapłan odprawiał modły, a potem balsamista z maską Anubusa na twarzy, przystępował do swojej ceremonii. Istniały trzy metody balsamowania zwłok. Pierwsza najstaranniejsza przeznaczona była dla najbogatszych. Zakrzywionym żelazem wyciągano przez dziurki od nosa mózg – w zasadzie jego część, druga rozpuszczała się w roztworze. Ostrym kamiennym nożem robiono cięcie w pachwinie i wyjmowano wszystkie wnętrzności. Po oczyszczeniu jamy brzusznej i przepłukaniu jej winem palmowym, wcierano różnego rodzaju wonności. Po upływie 70 dni, zwłoki myto i owijano pociętymi opaskami, smarując je gumą żywiczną, którą Egipcjanie używali zamiast kleju. Następnie krewni zabierali zwłoki, by przygotować trumnę w kształcie człowieka. Zwłoki, dla których chcąc uniknąć kosztów, wybrano średni sposób, napełniano lewatywą oliwną z drzewa cedrowego. Nie nacinano, ani nie opróżniano z wnętrzności. Po wstrzyknięciu oliwy przez otwór stolcowy zamykała się droga powrotna. Wtedy balsamowano zwłoki przez ustalona ilość dni wypuszczając z brzucha oliwę. Miała ona taka siłę, ze wraz z nią wychodził żołądek i całkiem rozpuszczone wnętrzności. Mięso zostawało rozpuszczone przez sodę tak, że z trupa pozostawała sama skóra i kości. Przy sposobie dla najuboższych przepłukiwano brzuch nieboszczyka wodą przeczyszczającą, balsamowano w sodzie i oddawano rodzinie. Proces balsamowania we wszystkich przypadkach trwał 70 dni. Był to okres wysuszania ciała natrytem (Węglinkiem sodu), zatrzymującym proces rozkładu. Najpierw jednak należało się pozbyć mózgu i miękkich organów wewnętrznych. Natryt przywożono z Doliny Notronu, rozległej oazy pustynnej. Miał on również znaczenie kultowe – zapewniał nieśmiertelność ( złożono go np.  w formie roztworu w czterech różnych miejscach grobowca Tutanchamona. Do przeczyszczania oczyszczonych zwłok używano wina palmowego, lewatywy oliwnej, wody przeczyszczającej. Teksty podają, ze w procesie balsamowania używano i wielu innych składników tj. maście nechenem i  Iber, olejki szlachetne, ich et, wyciąg z sosny ach. Organy wewnętrzne składane były do czterech urn Konopskich. Każdą z nich opiekował się jeden z synów Horusa (pokrywa urny była w kształcie twarzy opiekuna), Immesetowi powierzano żołądek i jelito grube, Hepiemu między innymi jelito cienkie, Duemutef miał w swej pieczy płuca a Kehehsenuf wątrobę i woreczek żółciowy. .Serce zwykle pozostawało na miejscu. Po okresie Ramzesów, wnętrzności były owijane w bandaże i wsadzane powrotnie do ciała. Sprawą wielkiej wagi było odrodzenie się w całości. Najważniejsze, by zmarły nie stracił głowy w drodze w zaświaty. Utraty głowy lękał się zarówno faraon jak i biedak. Magiczne formuły zabezpieczały np. króla Uniosa przed odcięciem głowy „…on ma swą głowę przywiązaną do swojej szyi” – mówiło jedno z zaklęć w Tekstach piramidy. Głowę namaszczano oliwą z olibumu, po którą pływano aż do Punt, gdzieś w Afryce. Głowa była polecana specjalnej trosce „… pamiętaj, abyś namaścił jego głowę!” – przypominała kapłanowi jedna z formuł zawartych w Rytuale balsamowania. „Oddaję ci twoją głowę na zawsze” – mówi do zmarłego Hapi w tekście na jednej z urn. Proces bandażowania zaczynano od głowy. Najpierw używano starych płócien, od okresu panowania Greków pojawiły się bandaże mumiowe o określonych rozmiarach. Tekst „ Rytuału balsamowania” zalecał, aby na owijanie głowy w okolicach uszu zużyć 22 rolki  bandaża o szerokości 2 palców, do ust – 4 rolki, na podbródek – 2. Ciało bandażowano starannie. Czasem nakładano na nie ochraniające tuleje wykonane ze szlachetnych kruszców. Między sploty płótna wkładane były różnego rodzaju amulety m. innymi sercowy w formie skarabeusza, który zastępował serce. Głowę, a później tylko twarz zmarłego okrywano maska, niekiedy ze złota lub srebra, używając do oddania jego rysów kamieni półszlachetnych, pasty szklanej i innych materiałów. Zabalsamowane zwłoki wkładano do dekorowanego sarkofagu. Niektóre sarkofagi składały się z 2 – 3 trumien włożonych jedna w drugą. Trumnę ze zwłokami przenoszono do grobowca. Grobowiec też był w zależności ze stanem majątku. Królowie mieli zbudowane ogromne piramidy. Najwcześniejsze miały kształt schodkowy, by faraon mógł wspiąć się w górę do nieba. Budowano je poziomami. Bloki skalne wciągano po dużych rampach usypanych z ziemi. Warstwa po warstwie, rampę poszerzano, podłużano i podwyższano. Późniejsze piramidy miały już ściany gładkie, uznali bowiem, z król wzleci do gwiazd. Wnętrza piramid zawierały masę pomieszczeń i korytarzy, były bogato meblowane i zdobione. Z racji częstego okradania piramid późniejsi królowie mieli wykuwane grobowce w skałach. W grobowcu kapłan odprawiał ostatnie modły. Wkładano trumnę do kamiennego sarkofagu, razem z przedmiotami, które miały pomóc w dostaniu się w zaświaty. Przedmioty te katalogowane były w Księdze umarłych. Kapłan opuszczając grobowiec zacierał za sobą ślady stóp. Rozpoczynała się wędrówka w zaświaty. Dusza przekraczała Rzekę śmierci. Posługując się amuletami i Księgą umarłych, która zawierała tez mapy i zaklęcia, przechodziła ona przez Dwanaście Wrót strzeżonych przez węże. Następnie stawała przed 42-osobową grupą sędziów. W ich obecności składała przysięgę, ze nie popełniła żadnego przestępstwa. Potem następowało przejście do Komnaty sądu, gdzie porównywano wagę jej serca z wagą Pióra prawdy. Jeżeli waga była równa dusza szła do krainy szczęśliwości na spotkanie z rodziną, Jeżeli nie – szła do piekielnego miejsca pełnego potworów.  Egipcjanie byli jednymi z pierwszych, którzy wynaleźli formę pisania. Ich alfabet składał się z ponad 700 znaków, tzw. hieroglifów (ponoć danych przez boga mądrości Thota) Znaki te w większości przedstawiały obrazki przedmiotów. Ludzie zwani skrybami byli specjalnie szkoleni w sztuce czytania i pisania, co też dało im przywileje i pieniądze. Skrybowie używali czarnego i czerwonego tuszu oraz trzciny, którą pisali na specjalnym materiale, papirusie wyrabianym z trzciny. Do szkoły znajdującej się przy świątyniach uczęszczali chłopcy z bogatych rodzin. Naukę rozpoczynali w wieku 7 lat. Mając lat 10 – 11 szli już do drugiej szkoły, w której uczyli się już pisać pism urzędowych, historii, literatury, geografii, religii, rachunków oraz medycyny. Dodam, że Egipscy chemicy i lekarze słynęli z dobrej wiedzy Lekarze rozumieli już w znacznym stopniu, jak funkcjonuje organizm. Znali pracę systemu nerwowego oraz po części mózgu. Do pomiarów służył łokieć dorosłego człowieka, który dzielono na 7 dłoni a każda szeroka na 4 palce. Czas egipski płynął wg. zegarów wodnych i kalendarza opierającego się na obserwacjach ruchów gwiazdy Syriusz. Najlepszym środkiem transportu były łodzie. Handlarze egipscy żeglowali do oddalonych portów we wsch. Części Morza Śródziemnego a nawet od Afryki po żywicę mirry, z której robiono kadzidła. Jeśli gdzieś nie było można dostać się łodzią, szli pieszo., używając osłów do transportu towaru. Bogaci byli noszeni lektykami. Kobiety oraz najbardziej wykwalifikowani rzemieślnicy pracowali w świątyniach i warsztatach pałacowych, lub posiadłościach arystokracji. Rzemieślnicy z osad wykonywali przedmioty na rynek lokalny. Bogatsi Egipcjanie chcieli wytwornie wyglądać, więc nosili suknie zdobione świecącymi szkiełkami. Sandały i rękawice nosili tylko od święta. Wszyscy za to nosili biżuterie: bogaci złoto i klejnoty, biedni miedź, fajans oraz szkiełka. Farby do malowania ust i oczu wyrabiane były z minerałów, które przechowywano w dzbanach, a następnie mieszano z oliwą i wodą. Głównym składnikiem czernidła do oczu – mesedenst, był siarczek ołowiu w procesie mokrej chemii. Rozrywki dostarczały grane przy świątyniach sztuki o życiu bogów, festyny, procesje akrobatów i tancerzy. Grano też w gry planszowe. Dzieci bawiły się wirującymi bąkami, lalkami lub drewnianymi zwierzątkami na kółkach. Egipcjanie uwielbiali zwierzęta i hodowali psy, koty, małpy i gęsi.